Ślady Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego
17 października 2024 po raz pierwszy obchodzony jest w Polsce Międzynarodowy Dzień Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego. Jest to wydarzenie ustanowione przez UNESCO. Muzeum Tkactwa w Kamiennej Górze posiada w swoich zbiorach muzealia, które powstały w efekcie kultywowania różnych niematerialnych tradycji na naszych terenach. UNESCO zalicza do takich czynności m.in. budowanie szopek krakowskich czy drukowanie niebieskiej tkaniny.
Mówiąc o dziedzictwie, najczęściej myślimy o tym, co charakterystyczne dla muzealnictwa, czyli o różnych materialnych dobrach kultury, jak budynki lub dzieła sztuki. Warto jednak pamiętać, że kategoria dziedzictwa obejmuje również niematerialne formy kulturowe, jak zwyczaje, tradycje, rzemiosło, wierzenia, folklor. UNESCO prowadzi listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości. To zestawienie szczególnie cennych i ważnych przejawów niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Na terenie Polski lista ta obejmuje obecnie: szopkarstwo krakowskie, kulturę bartniczą, tworzenie kwiatowych dywanów na procesje Bożego Ciała, sokolnictwo, poloneza oraz flisactwo.
Pierwszą polską tradycją wpisaną na listę było szopkarstwo krakowskie (wpis w 2018 roku). W tej dziedzinie zasłynął kamiennogórzanin, Andrzej Morański (1947 - 1997), ślusarz, który wygrał kilkanaście konkursów na średnią i małą szopkę krakowską. Andrzej Morański uczestniczył w latach 1983–1996 w konkursach organizowanych w Krakowie. Jego szopki znajdują się m.in. w zbiorach Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, Muzeum Zabawek w Karpaczu, Muzeum Miejskiego Wrocławia. Szopka z 1995 roku znajduje się w zbiorach Muzeum Tkactwa w Kamiennej Górze. Szopka została zakupiona dzięki inicjatywie środowiska przewodników z Klubu Przewodników w Kamiennej Górze. Muzeum eksponuje nagrodzoną szopkę rokrocznie w okresie świątecznym. To interesujące dzieło sztuki ludowej jest pamiątką po wyjątkowym w naszym regionie przejawie tradycji szopkarstwa krakowskiego.
Na wspólnej liście m.in. Czech i Niemiec znalazła się tradycja druku niebieskiej tkaniny (wpis w 2018 roku). Takie rzemiosło było popularne na przedwojennym Dolnym Śląsku i uległo zanikowi w wyniku masowego ruchu ludności w połowie XX wieku. Tkanina drukowana typu blaudruck stanowiła dawniej „produkt lokalny”, z którego znane były warsztaty dolnośląskie. Tworzona była techniką druku pośredniego (technika rezerwowa), za pomocą specjalnych stempli i z użyciem niebieskiego barwnika. W zbiorach Muzeum Tkactwa w Kamiennej Górze zachowały się zabytkowe tkaniny przygotowane tą tradycyjną techniką, a także klocki (stemple) do druku. To materialne świadectwa niegdyś żywej na tych terenach tradycji. W Sudetach takie tkaniny nadal tworzy się m.in. w regionie Gór Łużyckich w Niemczech i Gór Orlickich w Czechach (dlatego to nasi sąsiedzi wystąpili o wpis tej tradycji). W nawiązaniu do tradycji blaudrucku w Muzeum Tkactwa w Kamiennej Górze w ramach lekcji na temat tkactwa dzieci przygotowują małe stemplowane tkaniny.
Czy Państwo uczestniczą aktywnie w praktykowaniu przejawów dziedzictwa niematerialnego?
