Peter Hasenclever – słynny kupiec z Kamiennej Góry. Książka z USA w muzealnej bibliotece
Amerykański muzealnik i regionalista Hans Niederstrasser z New Jersey przekazał w darze Muzeum Tkactwa w Kamiennej Górze książkę pod tytułem „Peter Hasenclever of Remscheid-Ehringshausen, a German Businessman of the 18th Century by dr. Adolph Hasenclever”. Publikacja dotyczy jednego z najciekawszych mieszkańców XVIII-wiecznej Kamiennej Góry. Peter Hasenclever był kupcem o renomie międzynarodowej, aktywnym w Europie i Ameryce Północnej.
Biografia Petera Hasenclevera autorstwa Adolpha Hasenclevera została przetłumaczona na angielski przez Elbertusa Jamesa Prola (1943-2021) i Hansa Petera Niederstrassera. Książkę wydało w 2023 roku towarzystwo historyczne North Jersey Highlands Historical Society w Ringwood. Dzięki naszej wieloletniej współpracy z amerykańskim towarzystwem, otrzymaliśmy egzemplarz publikacji. Książka wzbogaciła księgozbiór biblioteki podręcznej w Muzeum Tkactwa w Kamiennej Górze. Nasze muzeum w swoich zbiorach posiada jedną z najcenniejszych pamiątek związanych z Hasencleverem: portret kupca. Dzieło jest ciekawe nie tylko dlatego, że ukazuje postać międzynarodowego biznesmena schyłku epoki nowożytnej, ale i ze względu na walory ikonograficzne. Kupiec trzyma w ręku mapę Ameryki, czyli kontynentu, na którym prowadził swoją działalność przemysłową i handlową, zanim osiedlił się w Kamiennej Górze. Zachowały się dwa portrety Petera Hasenclevera. Drugi znajduje się w Buenos Aires w Argentynie. Oba wizerunki widoczne są na okładce nowej, amerykańskiej książki. Współczesne amerykańskie wydanie biografii Hesenclevera uzupełnia zbiory muzeum o kolejną interesującą publikację, dotyczącą wybitnych mieszkańców naszego miasta.
Kilka słów o bohaterze książki. Przedsiębiorca Peter Hasenclever (1716-1793) to jeden z najbardziej znanych na świecie mieszkańców Kamiennej Góry. Urodził się w Remscheid w zachodnich Niemczech w Nadrenii Westfalii (okręg przemysłowy Ruhry, ówcześnie księstwo Berg). Pochodził z rodziny ewangelickiego drobnego przemysłowca z branży stalowej, Luthera Hasenclevera. Hasenclever pracował jako przedsiębiorca w branży metalowej mieście Remscheid-Ehringshausen, słynnym z produkcji noży. Jako młody człowiek działał również w branży tekstylnej pod okiem swego kuzyna w Burscheid koło Akwizgranu. Bankructwo firmy stalowej ojca zmusiło Petera Hasenclevera do poszukiwania nowych rozwiązań życiowych.
Hasenclever podróżował po Śląsku, przedrozbiorowej Polsce, Francji i Rosji jako sprzedawca - przedstawiciel handlowy. W 1738 wysłano go do Kadyksu w Hiszpanii. Wyprawa dotyczyła handlu wełną. Wówczas pojawiła się dla niego wielka szansa: wyprawa z oliwą i szkłem do kolonii hiszpańskich: Meksyku i Panamy. To przedsięwzięcie przyniosło Hasencleverowi wielkie pieniądze. W 1745 wyjechał do Lizbony i założyć firmę handlową z wujem, Antonem Hasencleverem. W Lizbonie ożenił się z Katherine Wilds, córką angielskiego kapitana statku. Firma handlowała hiszpańską wełną (m.in. kupowana była przez brata Petera Hasenclevera, który prowadził manufakturę w śląskich Kowarach). Hasenclever zwracał uwagę na kontrolę jakości produktów, na wzór francuski.
W 1754 w Poczdamie został doradcą ekonomicznym króla Fryderyka II i jego ministra ds. Śląska Ewalda von Massowa. Dostał prawo do produkcji tekstyliów na Śląsku i w księstwie czeskim. W 1762 zrestrukturyzował hiszpańską spółkę i nawiązał kontakt z angielskim generałem i parlamentarzystą, Davidem Graemem. Ich planem było zastąpienie angielskiej stali surowcem z kolonii amerykańskich. Po pokonaniu rozmaitych problemów politycznych i ekonomicznych, Hasenclever wypłynął do Ameryki. W New Jersey kupił hutę Ringwood Company w odludnych górach Ramapo. Spółka American Company była nietypowa na tamte czasy. Zatrudniała dużą liczbę osób za uczciwe pieniądze. Byli to głównie robotnicy sprowadzeni z Niemiec.
W 1763 Hasenclever zamieszkał w Londynie. Nabył tam obywatelstwo brytyjskie, co umożliwiło mu działalność w koloniach w Ameryce. Założył dużą spółkę handlu stalą z dwoma Anglikami. Założeniem było sprowadzanie na Wyspy stali amerykańskiej zamiast szwedzkiej i rosyjskiej.
Po wyjeździe do Ameryki w latach 1764-69 najpierw działał w brytyjskim Nowym Jorku, a następnie budował przemysł stalowy w Long Pond w puszczach New Jersey. Wielkie plany biznesowe Hasenclevera nie powiodły się, co skłoniło go do powrotu na Stary Kontynent.
Peter Hasenclever osiadł w Kamiennej Górze (wówczas Landeshut) i handlował tutejszym lnem, eksportując go m. in. do obu Ameryk. Był właścicielem barokowej kamieniczki, w której dziś znajduje się kawiarnia „Lotos”.
W Long Pond Ironworks w Hewitt (New Jersey) można do dziś oglądać zabytki przemysłu, które powstały dzięki Hasencleverowi. Long Ponds Ironworks położone w przyrodniczym parku stanowym w pięknym, rzadko zaludnionym obszarze. Do centrum Nowego Jorku odległość stamtąd wynosi jedynie 60 km. Obecnie Hans Niederstrasser ze współpracownikami prowadzą fundację opiekującą się muzealnymi obiektami przemysłowymi i lokalnym muzeum w pobliskiej miejscowości West Milford (New Jersey). Konserwacja obiektów finansowana jest prywatnie.
Więcej informacji o inicjatywach prowadzonych przez The Friends of Long Pond Ironworks: http://longpondironworks.org/
Oprac. Muzeum Tkactwa w Kamiennej Górze, Przemysław Burchardt
