Wiosenna radość sudeckiej tkaczki

Z okazji nadejścia wiosny kilka słów o pogodnej poezji ludowej  autorstwa twórczyni z naszych okolic. Johanne Juliane Schubert z Wierzchosławic pod Bolkowem była fenomenem początku XIX wieku. O twórczości chłopki z chałupy w Sudetach pisały gazety literackie w ówczesnych Niemczech. „Naturalna liryczka” miała swoich patronów w Kamiennej Górze. Ważnym motywem jej twórczości było dostrzeganie piękna natury, w tym budzącej się wiosny.

„Ach, wiosno, niech cię powitam 
i was, fiołki, wy urocze, 
Radość, przez zimę ukryta, 
niech w sercu znów załopocze” 

Johanne Juliane Schubert, tłumaczenie Robert Główczyk 

Rzemiosło tkackie przełomu XVIII i XIX wieku kojarzy się głównie z upadkiem tradycji chałupniczych, buntami i złą sytuacją ekonomiczną tkaczy. Z tym trudnym czasem nie kojarzy się twórczości literackiej autorstwa przedstawicieli najniższych warstw społecznych. Wyjątkiem jest  twórczość ludowa o aspiracjach artystycznych, twórczość kobiety. Takim właśnie niezwykłym przykładem jest poezja tkaczki z wsi pod Bolkowem. 
Autorka wydanych drukiem wierszy urodziła się 25 listopada 1776 roku w Würgsdorf, czyli w Wierzchosławicach. Zmarła w rodzinnej wsi 7 kwietnia 1864 roku – wiosną, którą tak kochała i której poświęciła kilka utworów. Ważną rolę w życiu tkaczki odegrała edukacja podstawowa. Od ósmego roku życia Schubert uczęszczała do miejscowej szkoły. Tam poznała świat literatury i sztuki. To zachęciło ją do własnych refleksji i przelewania ich na papier w formie literackiej. Wiejska twórczyni swoje pierwsze próby poetyckie podjęła jako 9/10 latka! W 1799 roku poślubiła owdowiałego męża siostry, Ehrenfrieda Schuberta. W 1810 roku poetka napisała, że jedynym źródłem utrzymania jej rodziny było tkanie. Jej talent literacki odkrył pastor Ulrich z Bolkowa. Następnie dowiedział się o niej pastor Dobermann z Lutomii. Dzięki temu ukazał się  drukiem w 1810 roku tom poezji Johanne Juliane Schubert. 
Zajmująca się ciężką pracą przy lnie poetka zainteresowała swoją twórczością mecenasów. Wspomina o przyjaźni z bogatą wdową z Kamiennej Góry, z panią Fenderlin. W gronie przyjaciół i wspierających poetkę był również pastor Falk z Kościoła łaski w Kamiennej Górze. W tomie wierszy Johanne Juliane Schubert znajdują się dedykowane im utwory. Znaleźć tam można również wiosenny wiersz dedykowany tajemniczej osobie M.F. in L. To prawdopodobnie również osoba z Kamiennej Góry (wówczas Landeshut). Być może pani Fenderlin, której imienia nie wymieniają stare księgi? 

„Wiosną żadna ścieżka nie jest zbyt daleka, 
Te kwiaty, które Flora daje nam, 
Te ptaki, których świergot zewsząd brzmi” 

Johanne Juliane Schubert, tłumaczenie Robert Główczyk

W tomie „Gedichte der Webers-Frau Johanne Juliane Schubert” znalazło się kilka wierszy z motywem wiosny. Pora roku była ważna dla ludzi związanych z ziemią, jak tkacze, którzy uprawiali len. To przywiązanie do ziemi ma wręcz charakter panteistyczny, który objawia się w twórczości autorki z Wierzchosławic. W nadejściu wiosny i powrocie do prac polowych, poetka widzi boży porządek i łaskę. Motywy wiosny znaleźć można w takich wierszach poetki, jak: „Die ersten Veilchen” o pierwszych fiołkach (opisany jest zachwyt nad ich zapachem i pięknym wyglądem), „Die Frühlings Blümchen” o wiosennych kwiatach (przebudzenie życia i szczęścia po odejściu śniegu i mrozu), „Im April” – o kwietniu (powrót życia, zwrócenie pól ludziom), „Frühlingsfreude” – o radości z wiosny (w tym postrzeganie Boga w przejawach wiosny i życia), „Bewillkommung des Frühlings” – powitanie wiosny, „Das nachdenkende Schulkind im Frühling” – wczesny wiersz o wiosennych rozmyślaniach uczennicy, „An M.F. in L.” (do M.F. z L.), „Erinnerung an den Fruhling” (wspomnienie wiosny). To wiersze w całości poświęcone motywom wiosennym. Poza tym w twórczości poetki znaleźć można też epizodyczne odwołania do tej pory roku w innych wierszach. 

„Nie dajże minąć wiośnie, 
Chodź w gajów i pól kwiecie,
Pozdrów nas, Przyjacielu, radośnie!” 

Johanne Juliane Schubert, tłumaczenie Robert Główczyk

Poezja Johanne Juliane Schubert charakteryzuje się szczerą i naturalną emocjonalnością, niepretensjonalną i ujmującą prostotą, pogłębionym lirycznie spojrzeniem na codzienność . Ta unikatowa ludowa twórczość powstawała pod wpływem poetyki mistrzów jej czasów, w tym Schillera i Klopstocka. Twórczość Johanne Juliane Schubert jest ciekawym zabytkiem literackim związanym z kulturą Śląska i dokumentuje bogate, nietuzinkowe dziedzictwo tkaczy z Sudetów i Przedgórza Sudeckiego. 

Opr. Robert Główczyk
foto: „Gedichte der Webers-Frau Johanne Juliane Schubert”, 1810, wybór wierszy oraz wizerunek autorki